Aynı anda hem çan çalan hem ezan okunan bir şehirdeyiz, Avrupa’nın Kudüs'ü Saraybosnadayız. Tam bir Doğu-Batı sentezi olan bu şehirde, Miljacka Nehri‘nin bir tarafı Avusturya-Macaristan dönemine ait Avrupai büyük binalarıyla, diğer tarafı ise Osmanlı dönemine ait Türk mimarisi ile göze çarpıyor. Burası sadece bir turistik gezi değil, 120.00’den fazla sivilin ölümü, 2 milyondan fazla insanın göç etmesi, 657 toplama kampında 200.000’den fazla tutuklu ve 30.000'den fazla kayıp insan ile sonlanan bir savaşın ardından kalanlara tanık olmamıza, Avrupa’nın göbeğinde, çok değil, bundan neredeyse 30 yıl önce gerçekleşen bir soykırımından geriye kalanları görmemizi sağlayan bir şehir.
Para birimi KM (Konvertible Mark). Ödemelerinizde Mark demeniz yeterli oluyor. KM, Euro’ya sabitlemiş. 2 KM =1 Euro. Şuanki kur ile 1 KM=10 TL. Yine de bu kur gözünüzü korkutmasın. Bu kura rağmen, çok rahat gezilip, yenip, içilebiliyor.
Havalimanında indiğinizde turist bilgilendirmeden şehir tanıtım kartı alın. Üzerinde gerekli bilgiler yazıyor. QR kodunu okutarak, gittiğiniz dönemdeki güncel bilgilere en doğru bu şekilde ulaşabilirsiniz.
Haydi gelin, Türkiye’de bir şehre gidiyormuş gibi, sadece bir uçak bileti ile gidebileceğimiz bu şehri birlikte keşfedelim.
Keyifli okumalar,
Saraybosna’ya Nasıl Ulaşalım?
İstanbul’dan Saraybosna Havalimanına uçak ile bir buçuk saat gibi bir sürede ulaşılabilir.
Saraybosna Havaalanı'na vardık. Merkeze nasıl ulaşacağız?
Burada üç alternatif yolumuz var.
Havaş benzeri bir otobüs- Havalimanından çıkıca, 100 metre kadar dümdüz ilerleyin, otobüs durağı çıkacak. Üzerinde Centrotrans yazan otobüsler Başçarşı’ya gidiyor. Kişi başı 5 KM. Bileti şöförden alıyorsunuz. Bilet dediğim minik bir fiş veriyor. Aman diyim el alışkanlığı ufalayıp atmayın. Rasgele bi durakta kontrol olabiliyor. Otobüs sizi Başçarşı’ya götürecek. Bu alternatif en makul yol. Saatleri yandaki fotoğrafta.
Şehiriçi otobüsler- 103 numaralı troleybüs veya 31e numaralı otobüste merkeze gidiyor. Ancak, durağa varmanız için, 1.6 km yürümeniz gerekiyor. Kişi başı, 31e otobüsü için 2 KM. Biz bu yolu, dönüşte merkezden havalimanına varmak için kullandık. (103 numaralı troleybüs Inat Kuca'nın oradan, 31e nolu otobüs Ferhadiye Caddesindeki Katedralin hemen arkasındaki duraktan geçiyor, durağın orada gazete bayisi var). Yaklaşık 25 dk'da havalimanına götürüyor. İndiğiniz yerden havalimanına yürüme yolunuz 1-1.5 km civarı.
Taksi- 20 Euro yani 40 KM'ye Başçarşı'ya götürüyor. Bizce, gereksiz pahalı. İlla da hızlı ve konforlu olsun isterseniz, havalimanında illaki Türklere denk gelirsiniz, ortak tutmayı teklif etmeyi düşünebilirsiniz.
Saraybosna’da şehir içi ulaşımı nasıl sağlayalım?
Normalde tramvay hattı var, ancak Şubat 2023’te bakımdaydı. Ağustos 2023’e kadar bakımının tamamlanıp açılması planlanıyordu. Planınızı yaparken bu durumu göz önünde bulundurun. Ne kadar araca ihtiyacınız olacak o da tartışılır. Zaten minik bir şehir, birçok yerine yürüyerek rahatlıkla ulaşılabiliyor.
Saraybosna'da Nerede Konaklayalım?
Başçarşı’ya yakın bir bölgede konaklayın. Çünkü, merkez burası ve her şey burası etrafında konumlanmış durumda. Şehrin en popüler caddesi olan Ferhadiye Caddesi’nde (Ulıca Ferhadija) bulunan otelleri tercih edebilirsiniz. Biz öyle yaptık ve oldukça rahat ettik. Otelinizin uzun, dik bir bayırda olmamasına dikkat edin sadece, çünkü rakımı yüksek bir şehir. Çıkıp inerken yorulursunuz.
Ne yiyelim? Ünlü neleri var?
Balkan ülkelerinin güzel yanı, şehir size çok bişey sunmasa da, kurdan dolayı çok rahat güzel yemekler yiyebiliyor olmanız (Bugünkü kur ile bile).
Cevapi (Cevapčići): Bir çeşit ızgara et türü, bir nevi kebap. Pide arasında, yanında kıyılmış soğan ile servis ediliyor. Başçarşı’da bulunan pek çok dükkan var. En ünlüsü, Başçarşı'da bulunan Cevabzinica Zeljo. Birbirine yakın 3 şubesi var. Birincisi ve ikincisi daha geleneksel dizayn edilmişken, 3.şubesi modern bir siluette. Bir porsiyonda 10 adet köfte var, 220 gram ete denk geliyor. Dilerseniz, 15 veya 5 köfteli olanı da isteyebiliyorsunuz. 5 köfteli (110 gram) 5 Mark, 10 köfteli 10 Mark, 15 köfteli (330 gram) 15 Mark.
Pljeskavic: Aynı et, hamburger köftesi gibi tek parça ve yuvarlak. Yanında yine yarım tırnak pide ile geliyor. Velika yani büyük boyu 10 KM (220 gram), Mala yani küçük boyu 5 KM (110 gram). Yine, Cevabzinica Zeljo'da yiyebilirsiniz.
Jogurt: Bizdeki ayran, onlarda yoğurt. Ev yapımı anne yoğurdunu ayran diye kebabın yanında içiyorlar. Gayet güzel. Kebapçıdan, burekçiye her yerde var. Fiyatı: 1.5 KM.
Burek: Boşnak böreği. Saç ocağında yavaş yavaş pişiyor. Başçarşı'da pek çok dükkan var yiyebileceğiniz. Biz, Başçarşı'da yer alan Buregdzinica Bosna’yı tercih ettik. Hepsinden denemek isterseniz, karışık tabakta alabilirsiniz. Kıymalı, peynirli, ıspanaklı, kabaklı börek çeşitleri mevcut. Börek yanında kaymakla servis ediliyor ancak bizdeki gibi koyu kaymak değil, yoğurt kıvamlı. Karışık börek tabağı ve ayrana(yoğurt) kişi başı 7.5 KM ödedik.
Begova Supa (Beguva Çorbası): Sebzeli tavuk çorbası. Oldukça lezzetli. Biz 3 öğün üst üste kebap yiyince bir es verip, normal yemek yeme ihtiyacı hissettik. Biz Başçarşı'da bulunan Dzenita'da yedik. Fiyatı: Normal boyu 4 KM, küçük boyu 3 KM.
Sarajevo sahan (Karışık etli dolma): Tavsiye değildir. Bizdeki gibi dolma içine kıyma karıştırmamışlar, sulu köfte topları gibi toplarla, biber, soğan doldurmuşlar. Bizce bizim dolmalarımız kat kat daha güzel. Başçarşı'da bulunan Dzenita restoranda yedik. Yine de denemek isterseniz, Fiyatı: 15 KM (250 gram).
Bosna Kahvesi: Sebil’e yakın Laheri Meydan da içtik, bir kahve 4 KM. Bosna kahvesi, Türk kahvesini pişirmeyi becerememişler de yakmışlar hali gibi.
Trileçe: Biz bir de şehir manzarasına karşı kahvemizi içip, trileçemizi yemek için Gönül kahvesi’ni tercih ettik. Inat Kuca'nın yanındaki bayırdan tırmanarak çıkabilirsiniz. Türk Kahvesi: 3 KM, Latte 4 KM, Triliçe: 4 KM. Triliçeyi aşırı övememekle birlikte yemenizi tavsiye ederiz. Bizdeki gibi keki sünger gibi değil, lezzet olarak da daha başarılı.
Şiddetle Tavsiye! Dveri restoran: Dveri bu şehrin en ünlü et restoranı ve kesinlikle bu ünvanı hakkediyor. Yalnız baştan uyaralım, sabahtan gelip akşam için rezervasyonunuzu yaptırmanız gerekli. Biz rasgele gittiğimiz bir akşam yer bulamadık. Ertesi gün sabahtan gidip, akşam için rezervasyon yaptırdık ve Dveri’de akşam yemeği ile kapanışı yaptık. İmkanınız varsa, burada muhakkak biftek yiyin, biz hayatımızda bu kadar lezzetli bir biftek yemedik. Ben ete doyduğum için, karışık ızgara sebze tabağı söyledim. O bile şahaneydi. Biftek 24 KM, Izgara sebze tabağı 13 KM. Konum olarak, Başçarşı'da bulunan Dzenita restoranın tam karşısında, biraz kuytuda kaldığından gözden kaçırmayın.
Biftek, ızgara sebze&mantar (Dveri restoran, 2023 Şubat)
Kuru et: Bunu sadece kasaplarda yada Markale Pazarı'nda bulabiliyorsunuz. Bizim gibi Başçarşıda aramayın, yok. Markale Pazarı daha turistik mekan olduğu için, kilosu 50 KM. Yakınlarındaki kasaplarda 34 KM'ye bulabilirsiniz. Paketletip, Türkiye'ye getirmenizin mantıklı olacağı şeylerden biri.
Hayatımızdaki instagram etkisiyle gördüğümüz deli gibi şaşalı sunumları, Dveri haricinde rastlayamayacağınızı baştan belirtelim. Her yerde önünüze gelecek yemek, esnaf lokantasındaki gibi. Ancak lezzetlerine diyecek yok. Et seviyorsanız, burada çok lezzetli etlere kendinizi hazırlayın.
Saraybosna Gezilecek Yerler - Saraybosna Gezi Rehberi
1. Başçarşı (Baščaršija)
Burası Eski şehir bölgesi ve en turistik bölge. Burekçiler, kebapçılar, kahveciler, bakırcılar, kuyumcular bölge bölge konumlanmış durumda.
Pek çok Osmanlı eserleri de burada bulunuyor. Gazi Hüsrev Bey Cami, Bezistan, Medrese, bakırcılar çarşısı, Taşlıhan, Morica Han bu eserlerden bazıları.
2. Sebil (Sebilj)
Saraybosna’nın simgesi bu Sebil. 1750'li yıllarda, yolcuların temiz su ihtiyacını karşılamak için yaptırılmış. Rivayete göre, bu sebilin suyunu içenin yolu tekrar Saraybosna’ya düşermiş. Siz yine de içmeyin, ağzını komple dayayıp içen insanlar gördük, hoş değil. Sebilin bir kopyasıda Bursa Osmangazi de Sarajevo Kardeşlik Çeşmesi adı ile bulunuyor.
3. Milli Kütüphane (Vijecnica)
Başçarşı'dan Sebil'in oralardan çıktınız. Karşınıza çıkan bu anlamsızca büyük yapı, esasen bir kütüphane imiş. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu döneminde inşaa edilmiş, içinde 2 milyondan fazla tarihi belge ve kitap bulunan bu kütüphane, Bosna iç savaşı sırasında ciddi hasar görmüş, Sırplar bıçaklarla kitapları kesmişler (Allahım sabır ver).
Bir diğer magazinsel yönü, Franz Ferdinand suikaste uğramadan hemen önce burada bir kokteylde boy göstermiş. Sonrası bildiğiniz gibi karanlık. Şimdilerde ise, belediye binası olarak kullanılıyor.
4. Inat Kuca (Inat Evi)
Belediye binasının hemen karşısında, nehrin kıyısında yer olan bu evi ilginç yapan şey, öyküsü. Nehir şehri ikiye bölüyor; Avusturya-Macaristan tarafı ve Osmanlı tarafı. Avusturya-Macaristan İmparatoru, gereksiz şaşalı yapılar yaptırırken, bu evin sahibinden evini vermesini istemişler. Yaşlı adamın iki şartı varmış. Altın dolu çanta ve evinin temelinden sökülerek karşıya taşınması. Evin girişinde, ‘’Karşı taraftandım, inadımdan size evi vermedim’’ yazıyor (Abi kesin koç burcu). Günümüzde restoran olarak işletiliyor.
3. Latin Köprüsü (Latinska ćuprija)
Nehir boyu devam ettiğimizde, karşımıza hepimizin bildiği o köprü çıkıyor. Lise döneminden muhtemelen hemen herkesin aklına yer etmiş o cümle, ‘’1914 yılında bir Sırp milliyetçisinin Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand'ı öldürmesi ile 1. Dünya savaşı başladı.’’ İşte bu suikast, tam olarak bu köprüde gerçekleşti. Bu olayın neticesinde, 28 Temmuz 1914’te Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Sırbistan’a savaş ilan eder ve 20 milyona yakın insanın ölümüne sebep olan 1. Dünya Savaşı başlamış olur.
4. Musej Sarajeva
Latin köprüsünün hemen yanında göreceğiniz, üst yarısı pembeli müzede Avusturya-Macaristan Arşidükü Franz Ferdinand ve eşi Sophie ait balmumu heykelleri, kişisel eşyaları, kıyafetleri, Ferdinand ve eşini öldüre sırp milliyetçisi Gavrilo Princip’e ait eşyalar, suikastte kullanılan tabanca, suikasti anlatan gazete haberleri sergileniyor.
Not olarak belirtelim, Saraybosna'daki en ''instagrammable yer''lerden biri, bu müzenin önü.
5. Ferhadiye Caddesi (Ulıca Ferhadija)
Şehrin en ünlü caddelerinden biri. Ferhadiye Caddesi ile Başçarşı'nın birleştiği yer, ''Kültürlerin Buluştuğu Yer''. Yerdeki ayrım çizgisine baktığınızda, Ferhadiye Cadddesi'nde kalan yapılar Batı, Başçarşı bölgesi'ndeki yapılar ise Doğu mimarisine ait. Çizginin her iki tarafında fotoğraf ve reels çekmek, en popüler işlerden birisi. Yani buraya da bir diğer ''instagrammable yer'' diyebiliriz.
Kültürlerin Buluştuğu Yer noktasında, Batı temsili Ferhadiye Caddesi, Doğu temsili Başçarşı
6. İnsanlığa Karşı Suçlar ve Soykırım Müzesi (Museum of Crimes Against Humannity and Genocide) (1992-1995)
Başçarşıdan başlayıp, Ferhadiye Caddesi üzerinde yürürken, sol tarafınızda ara sokakta göreceğiniz bu müze, Bosna Savaşı'nda yaşananları anlatmak ve unutmamak amacıyla kurulmuş. 3 yıl süren Bosna savaşının Bilançosu 120.00’den fazla sivilin ölümü, 2 milyondan fazla insanın göç etmesi, 657 toplama kampında 200.000’den fazla tutuklu, 25.000 tecavüz kurbanı ve 30.000’den fazla kayıp insan.
Giriş ücreti: Yetişkin- 15 KM, Çocuk- 2 KM. Biz 2 kişi için, 30 KM vermeye tereddüt edince, gişedeki görevli bize nereden geldiğimizi sordu, Türkiye diyince, sizden bir yetişkin, bir çocuk alabilirim diyerek bir güzellik yaptı ve 17 KM’ye girdik.
7. Saraybosna Katedrali
Başçarşıdan başlayıp, Ferhadiye Caddesi üzerinde yürürken sağ tarafta görmemenizin imkansız olduğu bu yapı, Saraybosna Katedrali. Tam önünde Saraybosna Güllerinden biri yer alıyor. Saraybosna Gülü'nün ne olduğundan son sözler bölümünde bahsettim.
Sırasıyla Saraybosna Katedrali ve Bosna Güllerinden biri
8. Galeria 11/07/95
Saraybosna Katedrali'in hemen yanında, Srebrenitsa Soykırımında hayatını kaybeden 8000’den fazla insanın anısına kurulmuş ilk anma galerisi.
İnsanlığa karşı işlenen suçlar müzesinden farklı olarak, sadece 11 Temmuz 1995 yılında gerçekleştirilen Yahudi soykırımından sonraki en büyük soykırım olan katliamı anlatıyor. O dönemden kalma fotoğraflar, videolar, ses kayıtları gibi belgelerin olduğu galeri de Türkçe sesli rehber mevcut. Giriş ücreti: 12 KM.
9. Sonsuz Ateş (Vjecna Vatra)
Saraybosna Katedrali'nin önünden geçip, Ferhadiye Caddesi'nin bitiminde bulunuyor. 1946 yılında II. Dünya Savaşı’nda hayatını yitirenlerin anısına yakılmış. Ateş, Saraybosna’nın Nazi Almanyası ve Hırvatistan tarafından dört yıl süren işgalinin bitmesinin birinci yıldönümünde yakılmış, iç savaş esnasında söndürülmüş olsa da, ardından tekrar yakılmış. II.Dünya Savaşı’nda ölen sivil ve askerlerin anısına sonsuza dek yanacak ateş. Anıtta, ‘’Cesareti ve birlikte dökülen kanlarıyla, Bosnalı, Hersekli, Hırvat, Karadağlı ve Sırp tugaylardan oluşan Yugoslavya Ulusal Ordusu: Müslüman, Sırp ve Hırvat vatanseverler ile 6 Nisan 1945'te Bosna Hersek Cumhuriyeti'ni kurtardı. Bu zafer için canını feda edenlere, sonsuz şükran ve minnetle’’yazıyor.
10. Savaş çocukluğu müzesi (War Childhood Museum)
Konum olarak, Ferhadiye Caddesi'nin üstünde yer alan Mula Mustafa Caddesi'ninin yukarı taraflarında kalıyor. Savaşta büyümeyle ilgili materyalleri belgeliyor ve geniş izleyici kitlesini bu deneyim hakkında eğitmeyi amaçlayan bu müze, aynı zamanda bireylerin geçmiş travmatik deneyimlerinin üstesinden gelmelerini, başkalarının travmalarını önlemelerine yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
Giriş-10 KM, gençler (6-17)- 5 KM, Aile bileti-25 KM.
11. Kovaçi Şehitliği (Šehidsko Mezarje Kovači)
Burayı ve buradan sonraki yerleri, biraz merkez dışında kaldığı için sona yazdım. Bosna iç savaşında şehit olan 1700 Bosnalı askerin mezarlarının bulunduğu şehitlik. Bosna Hersek'in ilk Cumhurbaşkanı Aliya İzzetbegoviç'in mezarıda bu şehitlikte bulunuyor. Mezar taşında, ‘’Allah’a yemin olsun ki, köle olmayacağız’’ yazıyor.
Sebil’in karşısından bayıra tırmandığınızda Kovaiçi şehitliğine varıyorsunuz. Aliyev’in mezarı da burada.
Inat Kuca’nın yan yolundan tırmandığınızda vardığınız şehitlik ise, Alifa şehitliği. İkisi farklı şehitlikler. Karıştırmayın.
12. Sarı Kale (Yellow Fortress)
Kovaiçi şehitliğinden tırmanmaya devam ettiğinizde, sarı kaleye varıyorsunuz. Kışın giderseniz, dikkat edin, merdivenler buz tutuyor, düşmeyin. Şehri tepeden seyredebileceğiniz bir nokta. Kale dendiğine bakmayın, sadece çevrili bir duvardan ibaret. Burada restoran da var, ancak Şubat ayında biz gittiğimizde kapalıydı. Az ilerlisinde bir kafe daha var, dinlenip, birşeyler içebilirsiniz. Burada bir de ramazan topu bulunuyor. Çıkan yol çok dik, hele kışın giderseniz yol, yer yer buz tutmuş vaziyette. Arabanız ve zamanınız varsa çıkabilirsiniz, ancak çoluk çocukla tabanvay çıkmanıza gerek yok.
11. Trebević Teleferiği
Trebeviç Dağı’nın zirvesinde bu teleferik ile çıkarak, Saraybosna’nın panoramik manzarasını izleyebilirsiniz. Özel aracınız ile veya yürüyerek de çıkabilirsiniz.
Teleferik ücreti: Gidiş-dönüş 20 KM.
12. Sarajevska Bira Fabrikası (Sarajevska Pivara)
Teleferiğin başlangıç noktasına giderken yol üstünde gördüğünüz gösterişli bu bina, bira fabrikası. Aynı zamanda, müze olarak da hizmet veriyor.
Bazı bloglarda, biranın üretim aşamalarını görebileceğiniz rehberli fabrika turudur, içerisinde restorandır, ücretsiz bira tadımıdır gibi şeyler yazsa da, biz gittiğimizde fabrika gezisi gibi bir şey yoktu.
Minik bir müze var, girişi de 12 KM idi.
13. Umut Tüneli (Sarajevski Ratni Tunel – Tunel Spasa): Her zaman bir umut vardır.
Burası havaalanına yakın, ancak sona bıraktığım için atlayı düşünmemeniz gereken bir yer. Sona bıraktım, çünkü Başçarşı’dan yürüyerek yukarıda konuştuğumuz her yere ulaşabilirken, burası merkeze 14 km uzaklıkta. Planınıza göre havaalanından merkeze gitmeden ilk buraya uğrayabilir, sonra merkeze gidebilirsiniz. Tünelin hem hüzünlü hem de umut veren hikayesi şöyle: İç savaş esnasında Sırplar, havalanını abluka altına alarak, diğer ülkelerden gönderilen yardımların, ihtiyacı olanlara ulaşmasını engellemişler. Evi havaalanına yakın olan Kolar ailesi, evini direnişçilere vermiş ve evin altından havaalanına tünel kazılmış. 7/24 çalışarak, tam 4 ay sürmüş, 800 metrelik tünelin tamamlanması. Müslümanlar, havalaalanına ulaşarak, gelen yardımların halka ve askere dağıtılmasını sağlamışlar. Bu tünel sayesinde şehre 20 milyon ton gıda girmiş ve 1 milyon insan bu gıdalar sayesinde hayatta kalabilmiş. Burası hem savaşı kazanmak hem de hayatta kalabilmek için son umut olduğundan, ‘Umut Tüneli’ olmuş.
Günümüzde ise, o günleri anlatan bir müze olarak hizmet veriyor.
14. Mostar
Tabiki, Saraybosna’ya kadar gelmişseniz, Mostar’ı ziyaret etmeden olmaz. Ancak, Mostar’I ayrı bir makalede anlatmak istedim. Detaylı bilgiye şu linkten ulaşabilirsiniz.
BONUS 1- Travnik: Vezirler Şehri
Zamanınız ve arabanız varsa, Saraybosna’ya 95 km uzaklıkta yer alan, bu Osmanlı şehrini ziyaret edebilirsiniz. Osmanlı’nın kimi kaynaklara göre 77, kimi kaynaklara 19 (bu nasıl fark ben de anlamadım) veziri Travnik’li olduğu için, burası Vezirler Şehri olarak anılıyor. Şehirde, Osmanlıya ait pek çok eserde bulunuyor.
Burası aynı zamanda, Nobel ödüllü, Yugoslav yazar Ivo Andriç'in doğduğu ve romanlarını yazdığı yer. Doğduğu ev, müzeye çevrilmiş. Andriç'in 40’tan fazla dile çevrilmiş, Drina Köprüsü romanının çeşitli dillerdeki baskıları yer alıyor.
BONUS 2: Ahmici Köyü: İnsan ne kadar vahşileşebilir?
Travnik’e kadar giderseniz, bu bölge yakınlarında ziyaret edebileceğiniz Ahmici Köyü bulunuyor. Bosna iç savaşı esnasında, tarihler 16 Nisan 1993 gösterdiğinde, Hırvat askerler Ahmici Köyü’nü basarak, 116 insanı yakarak veya tarayarak katletmişler. Saldırıdan bir iki gün önce, köyde yaşayan Boşnakların evleri tespit edilmiş, burada yaşayan Hırvatlara saldırı olacağı ve Ahmiç'i terketmeleri hakkında bilgi verilmiş. Yıllarca Boşnaklarla burada birlikte yaşayan Hırvatlardan bazıları, köyden ayrılmamış, saldırı esnasında Hırvat askerlerine yardım etmiş. Evleri ve camileri yakıp, yıkmışlar. Bu katliamların sebebi, şüphesiz müslümanları etnik temizliğe tabi tutmak istemeleri. Bugün, burada köy camisinin yanında, yaşananları unutmamak için, bir anıt bulunuyor.
Gözlemlerimiz üzerine ve son sözler,
İç savaş sırasında, düşen bombalar asfaltlarda çiçeklere benzer izler bırakmış. Bu izler bazı yerlerde, ölen insanların dökülen kanlarının anısına kırmızıya boyanmış ve ‘’Saraybosna Gülü’’ olarak isimlendirilmiş.
Bosna Savaşı'nda kaybolan, öldü mü kaldı mı bilinmeyen 30 binden fazla insan var. Bu kişilerin yerinin tespit edilmesinde çalışan bir enstitü var; Kayıp İnsanlar Enstitüsü.
Yapı olarak Batı ağırlıklı bir şehir olsa da, detaylara dikkat ettiğinizde kafa olarak Doğu’da kaldığını farkediyorsunuz. Görkemli, şaşalı binaların yanında, yaya yolu işgal etmiş araçlar, kırmızı ışıkta geçen yayalar, yer yer kırık rögar kapakları, yer yer gördüğünüz sokaktaki çöpler, korna çalmayı pek seven şoförlerle Balkanların nasıl Doğu-Batı arasına sıkışmış bir bölge olduğunu deneyimliyoruz.
Nehrin kenarındaki büyük, şaşalı, görkemli yapılar şehirle bütünleşmediğinden olsa gerek, kötü görünüyor. Özellikle bugün Saraybosna üniversitesi, Sanat okulu olarak kullanılan bina, uzaktan sanki kötü bir demir konstrüksiyon yapı izlenimi uyandırdı bizde.
Saraybosna sisli bir şehir. Şehre tepeden baktığınızda bunu daha net farkedebiliyorsunuz. Ayrıca bizim uçağımız, Saraybosna’daki sisten dolayı rötar yaptı ve beklerken konuştuğumuz Bosna’da yaşayan biri, bu durumun yaygın olduğunu söyledi. Yani, sisten dolayı uçuşunuz rötar yerse, şaşırmayın.
Buraya kadar okuduysanız, muhtemelen yolunuz Saraybosna'ya düşmüş yada düşecektir.
Umarım keyifli bir seyahat geçirirsiniz.
Şimdiden iyi seyahatler dilerim,
Sevgiler,